آیا چین و عربستان سعودی: رفیق فابریک جدیدند؟
آیا چین و عربستان سعودی به سمت برقراری روابط دوستانه خیلی عمیقی در حال حرکت هستند؟
عربستان سعودی، این کشور خاورمیانه ای پیشنهاداتی را به چین داده که امکان دارد روابط دیپلماتیک و اقتصادی تنگاتنگ این کشور با ایالات متحده آمریکا را بر هم بزند. احتمال شکاف بین این دو کشور چقدر جدی هست؟
به دنبال گزارشی از وال استریت ژورنال مبنی بر اینکه شی جین پینگ، رهبر چین ممکن است دعوت عربستان برای سفر به عربستان سعودی در ماه مه را بپذیرد. عربستان سعودی به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان همچنین گفت که ممکن است به چین اجازه دهد هزینه خرید نفت از این کشور را به جای دلار آمریکا به واحد پول خود، یوان، پرداخت کند.
عربستان سعودی حدود یک چهارم کل صادرات نفت خود را به چین می فروشد. در دو ماه اول سال جاری هم، روسیه را به عنوان کشوری که بیشترین نفت را به چین ارسال می کند، پشت سر گذاشت.
در بحبوحه تنش‌های ژئوپلیتیکی پیرامون تهاجم روسیه به اوکراین و در حالی که جهان در هر دو طرف درگیری صف آرایی می‌کند، این خبر معاملات یوآنی بین چین و عربستان هم نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است که عربستان سعودی ممکن است در کنار روسیه قرار گیرد.
اجازه پرداخت نفت به یوان می تواند به ایجاد یک سیستم موازی برای پرداخت های بین المللی کمک کند که در آن یوان چین به اندازه دلار آمریکا اهمیت پیدا می کند. این به نوبه خود به روسیه کمک می کند تا تحریم ها را دور بزند، زیرا ممکن است کشور متجاوز از یوان نیز استفاده کند. چین به طور علنی در این درگیری بی طرف مانده است، اما به طور گسترده مشکوک به حمایت بی سر و صدا از روسیه است.
آیا سعودی ها واقعاً اجازه پرداخت به یوان را می دهند؟
به نظر کارشناسان، اعلامیه رهبری عربستان سعودی بیشتر به عنوان راهی برای اعمال فشار بر متحدان غربی آنها هست.
در واقع، همانطور که شورای روابط خارجی اروپا یا ECFR هم در یک خلاصه ای از سیاست در سال 2019 به نام بازی بزرگ چین در خاورمیانه نوشت، سعودی ها قبلاً هم این کار را انجام داده اند. تحلیلگران ECFR خاطرنشان کردند که چین اغلب به عنوان یک ابزار چانه زنی مورد استفاده واقع می شود.
آنها نوشتند: «به عنوان مثال، تنها چند ماه پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی، به نظر می‌رسد که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی از سفر خود به آسیا برای تأثیرگذاری بر بحث‌های با آمریکا و کشورهای اروپایی درباره فروش تسلیحات به کشورش استفاده می‌کند. ”
در مورد فشار بر عربستان چطور؟
تلاش‌هایی از سوی آمریکا و اروپا برای حمایت از عربستان سعودی صورت گرفته است. برت مک گورک، مشاور امنیتی آمریکا، هفته گذشته و بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا، به این کشور سفر کردند.
با این حال، تا به حال، مقامات آمریکایی و اروپایی تلاش کرده اند و نتوانسته اند عربستان سعودی را به پمپاژ بیشتر نفت، در تلاش برای کاهش قیمت نفت، وادار کنند. عربستان سعودی در کنار امارات متحده عربی یکی از تنها کشورهای تولیدکننده نفت با ظرفیت مازاد است. اگر نفت بیشتری در بازار جهانی وجود داشت، امکان داشت که به کاهش قیمت نفت کمک کند، قیمتی که به دلیل اختلال در عرضه نفت از روسیه به رکوردهای بی سابقه ای رسیده است.
در مورد اینکه آیا مذاکرات اخیر با مقامات سعودی شامل پرداخت نفت به یوان هم بوده است یا خیر، گزارشی در دسترس نیست.
چین چگونه وارد این بحثها شد؟
روابط بین عربستان سعودی و چین چندین سال است که عمیق تر شده است. در سال 2020، عربستان سعودی با واردات و صادرات به ارزش بیش از 67 میلیارد دلار (60.6 میلیارد یورو) بزرگترین شریک تجاری چین در منطقه بود.
این روابط عمدتاً مبتنی بر یک رابطه اقتصادی سودمند متقابل بوده است، رابطه ای که هم افزایی بین طرح تریلیون دلاری چین برای تقویت تجارت کمربند و جاده و پروژه مدرن سازی خود عربستان سعودی، چشم انداز 2030، را برجسته می کند.
معامله با کشوری که خریدار طولانی مدت گاز و نفت خواهد بود، مزایای آشکاری دارد، در حالی که مشتریان اروپایی به طور فزاینده ای به دنبال انرژی خورشیدی و بادی هستند.
بخشی از چشم انداز 2030 درباره آماده سازی عربستان سعودی برای آینده ای است که نفت اهمیت کمتری دارد و یکی از جنبه های آن تقویت پتانسیل عربستان سعودی به عنوان یک مرکز لجستیکی در خاورمیانه است. ابتکار «کمربند و یک جاده» در این زمینه می گنجد، و چین و عربستان سعودی چیزی دارند که به عنوان «مشارکت راهبردی جامع» شناخته می شود – اگرچه کارشناسانی مانند بیانکو نسبت به نامیدن این دو کشور «متحد» هشدار می دهند.
برخی از تحلیلگران اخیراً پیشنهاد کرده اند که دوره جدیدی در روابط چین و خاورمیانه آغاز شده است.
در ژانویه، روی یلینک، محقق غیرمقیم در موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن، سفر تعدادی از وزرای خارجه منطقه در آن ماه به چین را مورد مطالعه قرار داد.
یلینک در مقاله‌ای در وب‌سایت این مؤسسه استدلال می‌کند: «این واقعیت که وزرای خارجه به جای همتایانشان در وزارتخانه‌های بازرگانی یا اقتصاد، به چین سفر می‌کردند، نشان‌دهنده تغییر تمرکز است». «پس از سال‌ها روابط اقتصادی محور، رویدادهای اخیر روشن کرده است که عصر جدیدی با تمرکز بیشتر بر ژئوپلیتیک آغاز شده است».
این شامل بخش نظامی رو به رشد روابط چین و عربستان است. به گفته مؤسسه امور بین‌الملل و امنیت آلمان در مقاله تحقیقاتی فوریه، بین سال‌های 2016 تا 2020، انتقال تسلیحات چینی به عربستان سعودی 386 درصد افزایش یافته است.
چین ابتدا موشک‌های بالستیک به سعودی‌ها فروخت، سپس به آنها برای تولید آنها در داخل عربستان کمک کرد.
همچنین شایان ذکر است: چینی ها با رهبرانی برخورد خواهند کرد که آمریکایی ها نخواهند داشت. همانطور که تحلیلگران در ECFR در جلسه توجیهی سیاست 2019 خود توضیح دادند، “مدل چینی سرمایه داری استبدادی در حال حاضر بسیاری از رژیم های خاورمیانه را مجذوب خود کرده است که همکاری با چین را وسیله ای برای مقاومت در برابر فشار غرب برای پیگیری اصلاحات حکومتی و پاسخگویی حقوق بشر می دانند.”
آیا این یک پایان برای دلار آمریکا هست؟
سعودی ها برای اولین بار حدود چهار سال پیش به چینی ها پیشنهاد کردند که قیمت نفت خود را به یوان بپردازند. کارشناسان اقتصادی می گویند حتی اگر این اتفاق بیفتد، بعید است در کوتاه مدت و حتی میان مدت تاثیری بر بازار ارز داشته باشد. بیشتر نفت به دلار قیمت گذاری می شود و رهایی از آن فرآیندی طولانی و پیچیده خواهد بود.
تحلیلگران همچنین خاطرنشان کرده‌اند که حتی اگر تمام مبادلات تجاری عربستان و چین به یوان پرداخت شود، این مبلغ تنها حدود 320 میلیون دلار (289 میلیون یورو) در روز کاری خواهد بود. در همین حال، تمام مبادلات تجاری با دلار آمریکا در سراسر جهان تقریباً معادل 6.6 تریلیون دلار (6 تریلیون یورو) در هر روز کاری است.
با این حال، در بلندمدت، این نگرانی وجود دارد که در نهایت یک سیستم جهانی موازی مبادله ارز خارجی، با استفاده از یوان چین به عنوان ارز جایگزین، پدیدار شود. هند همچنین در حال بررسی استفاده از یوان برای خرید نفت از روسیه است تا از تحریم های بین المللی جلوگیری کند.
برخی از تحلیلگران این را راهی برای چین می‌دانند تا از روزی محافظت کند که ممکن است قربانی تحریم‌های غرب شود، روشی که اکنون روسیه تحریم می‌شود.
